افغان، افغانی، افغانستانی یا افاغنه؟
تاریخ انتشار: ۴ مهر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۷۶۱۸۲۰
خبرگزاری مهر؛ گروه مجله – جواد شیخ الاسلامی: مدتی است دوباره موجی از مهاجرستیزی و افغانستانی‌ستیزی به راه انداخته‌اند. آنها در این مسیر هر از چند گاهی با انتشار گزارش‌های ضد و نقیض، بدون منبع و ارائه اطلاعات مخدوش و غیرواقع به مخاطبان، سعی می‌کنند میان جامعه ایرانی و جامعه مهاجران، شکاف ایجاد کنند.
از گزارش‌های جعلی درباره حضور ۱۰ میلیون افغانستانی در ایران بگیرید تا ایجاد این واهمه که «افغانستانی‌ها قصد دارند در مجلس شورای اسلامی صندلی‌ها و نمایندگان مخصوص خود را داشته باشند و به مرور این ارگان سیاسی کشور را فتح کنند!».
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما فارغ از انتشار این اخبارِ بدون استناد و منبع که به صورت جدی رویکرد مهاجرستیزی و ایجاد موج منفی نسبت به این گروه را دنبال می‌کند، یکی از کلماتی که در اغلب این گزارش‌ها حضور مشترک دارد کلمه «افاغنه» است که به جای واژه «افغانستانی‌ها» به کار می‌رود. «افاغنه» واژه‌ای است که در میان مردم افغانستان یک اصطلاح تقریباً بیگانه است، اما به نظر می‌رسد برخی رسانه‌ها، با نیت تحقیر یک ملت، اصرار جدی به استفاده از آن دارند.
رسانه‌هایی که فراموش می‌کنند عبارتی که به کار می‌برند یک ملت را خطاب قرار می‌دهد؛ ملتی که با ایران نیز پیوند دیرینه تاریخی، دینی، زبانی و فرهنگی دارند. صرف نظر از اینکه درباره حضور مهاجران افغانستانی و فرصت‌ها و چالش‌های آنچه جهت‌گیری و کدام خط فکری را دنبال می‌کنیم، به نظر می‌رسد توقع زیادی نیست که به عنوان یک «رسانه» مردم یک کشور را بدون توهین و با نام و عبارت صحیح خطاب قرار دهیم.
مجله مهر با توجه به همه آنچه گفته شد، سراغ «محمدکاظم کاظمی» شاعر و پژوهشگر شاخص افغانستانی و «مهدی صالحی»، فعال حوزه زبان فارسی رفته تا واژه «افاغنه» را به لحاظ زبانی مورد بررسی دقیق‌تری قرار دهد. برای پاسخ دادن به این سوال که آیا استفاده از این واژه، منطق زبانی و تخصصی دارد یا خیر؟ متن این گفتگو به شرح زیر است:
واژه «افغانستانی» و «افغانستانی‌ها» بهترین واژه‌ها برای خطاب مردم افغانستان است
افغان، افغانی، افغانستانی یا افاغنه؟ بالاخره کدام یک از اینها را باید به کار ببریم؟ محمدکاظم کاظمی شاعر و ادیب افغانستانی ساکن ایران که آثار متعددی درباره زبان و ادبیات فارسی خلق کرده و حق بزرگی بر ادبیات معاصر دارد، در پاسخ به این سوال پاسخ می‌دهد: «خیلی از دوستان ایرانی گاهی در معرض این چهار راهی قرار می‌گیرند و نگران این هستند که کلمه‌ای که استفاده می‌کنند دقیق و درست باشد یا برای مردم افغانستان آزاردهنده نباشد. اسم کشور افغانستان از روی قوم افغان ایجاد شده است. این خودش جای بحث دارد که این اسم‌گذاری درست بود یا نه؟ افراد زیادی عقیده دارند که این نام‌گذاری بر اساس اسم یک قوم برای کشوری که اقوام متعددی دارد، از اول اشتباه بوده است. ولی به هر حال، در حال حاضر ما با نام «افغانستان» که بر اساس قوم «افغان» یا «پشتون» بر کشور نهاده شده، روبرو هستیم.
طبق قانون اساسی افغانستان تمام اتباع این کشور «افغان» دانسته می‌شوند. اما کاظمی همین نام را نیز به تمامی نشان‌دهنده هویت و اقوام مختلف مردم افغانستان نمی‌داند و می‌گوید: «برخی از این نام‌گذاری ناراضی هستند. استدلال آنها این است که ما از قوم افغان یا پشتون نیستیم، بنابراین شاید این نام از لحاظ قانونی درست باشد اما از نظر تنوع قومی در این کشور صحیح نیست. با توجه به اینها، این نام برای بسیاری از مردم این کشور پذیرفته و دل‌پذیر نیست.»
نویسنده «هم‌زبانی و بی‌زبانی» با در نظر گرفتن این پیشینه و اعتراضاتی که به انتخاب نام افغانستان بر این کشور وارد است، واژه «افغانستانی» را بهترین واژه برای معرفی مردم افغانستان می‌داند و ادامه می‌دهد: «واژه «افغانستانی» یعنی کسانی که به کشور افغانستان منسوب هستند؛ چه افغان یا پشتون، چه از اقوام دیگر باشند. به نظر می‌رسد بهترین انتخاب موجود در بین اسامی کنونی، همین عبارت «افغانستانی» است.»
تحقیر یک ملت با یک کلمه!
کاظمی درباره دیگر کلماتی که برای خطاب قرار دادن مردم افغانستان استفاده می‌شود، اضافه می‌کند: «در این بین شاهد هستیم که برخی از کلمه «افغانی» استفاده می‌کنند اما نسبت دادن این واژه به افراد و اتباع صحیح نیست و برای مواردی مثل آداب و رسوم، غذا و غیره استفاده می‌شود. مثلاً می‌گوئیم «غذای افغانی». گذشته از اینها، افغانی واحد پول در کشور افغانستان است. پس شایسته است که از این کلمه برای مردم افغانستان استفاده نشود.»
این شاعر و پژوهشگر کلمه «افاغنه» را دارای بار تحقیری می‌داند و درباره این کلمه توضیح می‌دهد: «تعبیر دیگری رایج است که بار تحقیری دارد و آن تعبیر «افاغنه» است. این واژه در قدیم، به صورت مکسر برای جمع واژه به کار می‌رفته، همچنان که در مورد اقوام دیگر اینچنین بوده و برای مثال به ترک‌ها، اتراک گفته می‌شد یا به ترکمن‌ها، تراکمه می‌گفتند. این اسامی گرچه در قدیم رایج بوده اما امروز شکل نامطلوبی گرفته و امروز لحن این واژه، با تخفیف دادن و تحقیر کردن همراه است و کسانی که می‌خواهند مردم این کشور را تحقیر کنند، از این واژه استفاده می‌کنند. بنا بر آنچه گفته شد بهتر است از کاربرد این واژه پرهیز شود؛ هم از این جهت که به لحاظ دستوری، جمع بستن مکسر عربی در مورد اسمی که عربی نیست غلط است، هم از این جهت که این واژه نزد مردم این کشور برخورنده و ناپسند است؛ به خصوص که غالباً برای تحقیر استفاده می‌شود.»
واژه «افاغنه» منطق زبان‌شناسنانه ندارد
مهدی صالحی فعال حوزه زبان فارسی سابقه استفاده از کلمه «افاغنه» را به دوره صفوی می‌داند که اسم‌های غیر عربی و اغلب کلمات فارسی به شیوه جمع مکسر عربی جمع بسته می‌شد: «این کار تبدیل به عادت بدی شده بود که حتی اسم قوم‌ها و گروه‌های نژادی را هم شبیه عرب‌ها با جمع مکسر می‌آوردند. مثلاً واژه «ارامنه» که جمع ارمنی‌ها و «اَتراک» که جمع واژه ترک‌ها است، از این قبیل هستند. یا مثلاً «الوار» که جمع لر است. بر اساس همین شیوه، سر و کله واژه «افاغنه» در زبان فارسی پیدا شد و از آن به عنوان جمع کلمه «افغانستانی‌ها» استفاده کردند.»
او می‌گوید با گذر زمان بعضی از این کلمه‌ها به مرور رایج شده‌اند و قوم‌ها نیز آنها پذیرفته‌اند: «مثلاً واژه ارامنه را خود ارمنی‌ها پذیرفته‌اند و به صورت رسمی «انجمن ارامنه ایران» را هم ثبت کرده‌اند. هرچند این کلمه به لحاظ زبان‌شناسی درست نیست، ولی دیگر ثبت شده و خود آنها هم با آن مشکلی ندارند. اما با این وجود باید بدانیم در واقع درست آن است که بگوییم ارمنیان یا ارمنی‌ها، ترکان یا ترک‌ها، افغان‌ها یا افغانستانی‌ها.»
صالحی کلمه «افغان» را دارای پیشینه طولانی می‌داند که البته مختص قوم پشتون افغانستان است، نه تمام مردم و اقوام آن: «درباره واژه «افغان» نیز تاریخ استفاده از آن به زمانی برمی‌گردد که در کشور افغانستان دولت ملی شکل گرفت و بعد از آن در قانون اساسی، اسم هر شهروند را «افغان» گذاشتند. در فرهنگ لغت‌ها منابع متعددی درباره کلمه افغان وجود دارد، اما همان‌طور که همه می‌دانیم کلمه افغان به قوم پشتون برمی‌گردد.»
او درباره کلمه «افاغنه» نیز می‌گوید: «اما واژه «افاغنه» که به عنوان جمع مکسر «افغانستانی‌ها» استفاده می‌شود، نام سلسله‌ای در دهلی بوده است و از قرن ده به کار می‌رفته است. اینها سلاطین افغان یا پشتون بودند که در دهلی ساکن بودند. همچنین «اوغان» و «افغان» از واژه‌هایی است که در تاریخ سابقه دارد و به قوم پشتون اشاره می‌کند. ریشه این واژه، «ابگان» است و در دوره ساسانی به کار می‌رفته و متعلق به قومی در افغانستان است که اسب‌سوار بودند و به آنها ابگان می‌گفتند.»
رسانه‌ها به مردم افغانستان احترام بگذارند و از واژه درست برای آنها استفاده کنند
صالحی ساخت واژه «افاغنه» را به لحاظ تاریخی، توهین‌آمیز نمی‌داند، اما معتقد است: «این‌طور نیست که این واژه برای تحقیر ساخته شده باشد یا نژادپرستانه باشد، اما به مرور معنایی پیدا کرده که بعضی جریانات و گروه‌ها از آن برای تحقیر و توهین استفاده می‌کنند. ضمن اینکه کلمه «افاغنه» نه ساخت زبان‌شناسانه و سالم و درستی دارد، نه به لحاظ معنایی، امروز دلخواه این ملت است و به وضوح می‌بینیم وقتی از این کلمه استفاده می‌شود، خوششان نمی‌آید. کما اینکه اگر کسی برای ایرانی‌ها از جمع مکسر عربی مثل «ارائنه» استفاده کند، ما خوش‌مان نمی‌آید!»
این فعال حوزه زبان فارسی استفاده از واژه «افاغنه» برای مردم افغانستان را در زمان حاضر پیشنهاد نمی‌کند و از رسانه می‌خواهد توجه بیشتری به این جزئیات داشته باشند: «متأسفانه این واژه امروز یک ریشه سیاسی پیدا کرده و بعضی جریانات برای اینکه با مهاجران افغانستانی مقابله کنند، از این کلمه استفاده می‌کنند. باید افراد را به نامی که دوست دارند و از آن احساس خوبی پیدا می‌کنند، خطاب کنیم. این کمترین حق یک انسان و یک ملت است. اگر آنها دوست دارند افغانی یا افغانستانی خطاب شوند، باید از همین واژه‌ها استفاده کرد و اگر واژه افاغنه را توهین‌آمیز و اشتباه می‌دانند، نباید از آن استفاده کنیم.»
کد خبر 5895625منبع: مهر
کلیدواژه: افغانستانی ها مهدی صالحی اصفهان افاغنه اصلاح طلبان قانون اساسی افغانستان مجلس شورای اسلامی پشتون ارامنه صفحه اول روزنامه ها دکه روزنامه صفحه اول روزنامه های استان ها مدرسه کودکان کار صفحه اول روزنامه های اقتصادی روانشناسی سیستان و بلوچستان سال تحصیلی جدید آغاز سال تحصیلی کودکان کار و خیابان اول مهرماه صفحه اول روزنامه های ورزشی افغانستان استفاده می کنند مردم افغانستان کشور افغانستان استفاده می شود افغانستانی ها زبان فارسی کشور افغان یک ملت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۷۶۱۸۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حل مشکل املای دانش‌آموزان با طرح بازی و ورزش معلم سمنانی
ایسنا/سمنان یک آموزگار سمنانی در کنار ورزش و بازی با اجرای مهارت‌های حرکتی، دانش‌آموزان را به درس املا علاقه‌مند کرد.
مهدیه‌سادات کیا درباره تلفیق درس املا با ساعت ورزش براساس تجربه خود با عنوان املای قوی با بازی و ورزش به خبرنگار ایسنا توضیح داد و گفت: این طرح در راستای پویش استانی «معلمانه»، فرهنگیان و عوامل آموزشی و تربیتی که به ثبت تجربه‌های شیرین و خلاق و کاربردی خود می‌پردازند، ثبت شده است.
وی با بیان اینکه سال‌های زیادی است که در دوره ابتدایی به‌عنوان آموزگار تربیت بدنی فعالیت می‌کنم، درباره چگونگی ثبت این طرح اظهار کرد: یک روز در دفتر مدرسه با آموزگاران نشسته بودیم که متوجه شدم دانش‌آموزان در درس املا خیلی مشکل دارند و روش‌های مختلفی هم برای بهبود عملکرد آنها اجرا شده و راه حل‌های بسیاری هم مانند املای سفره‌ای، املای طنز، املای کتابخانه‌ای و ... در پیش گرفته شده است، اما خروجی و نتیجه مثبتی حاصل نشده بود.
این معلم با بیان اینکه چند بار پیش آمده بود که برای کمک به همکاران، بازی‌هایی را با هدف افزایش دقت و تمرکز یا تقویت سرعت دست بچه‌ها طرح کرده بودم، افزود: به ذهنم رسید بازی‌های تقویت املا را به دوستانم پیشنهاد دهم و در صورت رضایت و موافقت، این طرح را اجرا کنیم.
معلم آموزشگاه ولایت استان سمنان اظهار کرد: ابتدا به وضعیت موجود پرداختیم و نتیجه گرفتیم که درس املا، تنوع لازم را برای دانش‌آموزان ناآرام و بیش‌فعال ندارد و دانش‌آموزانی که هوش بالایی دارند به‌دلیل تکراری بودن روش‌های املا، نتیجه خوبی در این درس نگرفته‌اند و دانش‌آموزان هنگام نوشتن املا دچار اضطراب و استرس شدیدی می‌شوند و باعث می‌شود تلاش آنها به درستی به ثمر ننشیند. همچنین دانش‌آموزانی که سرعت لازم را برای نوشتن نداشتند، کندی حرکات‌شان باعث رنجش آموزگار و هم‌کلاسی‌ها و البته خجالت خود دانش‌آموزان می‌شد.
وی ادامه داد: بنا بر این شواهد، دانش‌آموزان را به دو گروه مساوی تقسیم کردم و از درس مورد نظر کلمات دارای ارزش املایی را با کمک آموزگاران انتخاب کردم. بعد با کمک دو قوطی یا کیسه، کلمات هر گروه را که کاملاً مشابه و به شکل درست و بدون اشتباه در برگه‌ای جدا نوشته شده بود، داخل قوطی قرار دادم و برای شروع بازی یک مسیر طراحی کردم که در آن ایستگاهی برای هر گروه در نظر گرفته شده بود. در ایستگاه هر گروه، یک صندلی قرار دادم و روی هر صندلی یک برگ کاغذ و خودکار یا مداد برای نوشتن کلمات گذاشتم.
وی با بیان اینکه دانش‌آموزان به‌صورت صف یک نفره پشت خط قرار گرفتند، اظهار کرد: شیوه انجام بازی را برای دانش آموزان توضیح دادم و توپی را به نفر اول هر گروه دادم و از او خواستم کلمه اول داخل قوطی را با شروع سوت بازی نگاه کند و به یاد بسپارد و هم‌زمان با شروع سوت داور در مسیر مشخص‌شده حرکت کند و بعد از پرش از موانع و پشت سرگذاشتن آنها وقتی به صندلی رسید، توپ را زیر صندلی قرار دهد و سپس کلمه‌ای را که دیده به درستی روی برگه روی صندلی بنویسد و بدون اینکه توپ را بردارد به حالت لی‌لی به صف گروه خود برگردد و در انتهای صف جا بگیرد و نفر دوم به محض رسیدن نفر اول و گذشتن او از خط، کلمه بعدی را از داخل قوطی ببیند و به ذهن بسپارد و از موانع بگذرد و کلمه را روی برگه بالای صندلی بنویسد و توپ را که نفر اول زیر صندلی قرار داده بود بردارد و به سمت گروهش برگردد و در انتهای صف جا بگیرد و همین‌طور نفرات بعدی، کلمه‌ها را انتخاب کنند و به مسیر خود ادامه دهند.
این معلم مدارس استان سمنان بیان کرد: در این بازی هر بازیکن ممکن است با توجه به نوبت خود با توپ یا بدون توپ حرکت کند؛ ولی تمام بازیکنان، کلمه‌ای را انتخاب می‌کنند و روی برگه بالای صندلی می‌نویسند. وقتی کلمات درون قوطی‌ها تمام می‌شود، بازیکنی که نوبت او است، حرکت ایستگاه را انجام می‌دهد و این‌بار با برگه روی صندلی به جمع هم‌گروهی‌های خود می‌پیوندد. هر گروه باید برگه را بررسی و با کمک تیم خود اشتباه‌های املایی را تصحیح کند. تیمی که برگه تصحیح‌شده را زودتر به داور تحویل دهد برنده بازی می‌شود.
وی به اهمیت درس ورزش اشاره و اضافه کرد: از تلفیق تربیت بدنی با هر درس می‌توان آن درس را در محیطی متفاوت با قالبی شادتر آموزش داد. چه بسا بسیاری از دانش‌آموزان دارای مشکلات یادگیری با انگیزه بازی بهتر بیاموزند.
انتهای پیام
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان